Historia Bractwa Kurkowego

Pod naciskiem mieszczaństwa i członków Bractwa Kurkowego zostały zebrane najstarsze doniesienia i informacje kronikarskie z najnowszych czasów i niniejszym prezentujemy państwu historię Bractwa Kurkowego.

Niemcy, którzy osiedlali się w śląskich miastach, przynieśli ze sobą ze swoich krajów pochodzenia przyzwyczajenie do ćwiczeń z bronią. W tych wówczas bezprawnych czasach, gdzie człowiek miał tylko tyle własności, ile zdołał sam bądź ze swoimi towarzyszami z bronią w ręku obronić, zjednoczyli się mieszczanie za wałami i murami. Ćwiczenia w posługiwaniu się bronią do obrony przedmurzy były skutkiem tego zjednoczenia.

Najstarszą bronią wolnych strzelców był łuk ze strzałami; około 1400 r. został wyparty przez kuszę ze stalowym łukiem (?) i strzałami (bełtami), które napinane były przez podnośnik. Później kusza stała się krótsza, poręczna i zaopatrzona w zatrzask. W XV w. strzelała już „rura ogniowa”, w 1446 r. strzelano podczas wielkiego strzelania w Augsburgu z „ogniowych rur” i (dubeltowych) podwójnych hakownic. Ta pierwsza broń strzelecka, armaty (wałowe, wolcowe) i dubeltowe hakownice można zobaczyć w naszym muzeum regionalnym, eksponuje się tam także obraz drogi rozwoju broni ogniowej. Rury były wykuwane, a otwór wiercony. Bardziej zróżnicowany niż broń był cel. Najstarszy był ptak na tyczce. Tutaj dawały strącone drzazgi (wióry) wyniki strzelania. Potem używano małej okrągłej tarczy, czterokątnej tarczy, a później ściana strzelecka, teraz nazywana także tarczą.

Na Śląsku wymienia się w 1292 r. jako założyciela i mecenasa „mieszczańskiego towarzystwa strzeleckiego” księcia świdnicko – jaworskiego, Bolka I, który uważany jest także za budowniczego tutejszego zamku. On zarządził strzelanie do ptaków na tyczkach z łuków i kusz wśród mieszczan, aby solidnie przygotowali się do obrony nowo wzniesionych murów. Powszechna umiejętność w posługiwaniu się bronią wyszła naprzeciw zarządzeniu i ćwiczenia do honorowych (zaszczytnych) zabaw najzdolniejszych mężczyzn. Prywata i wewnętrzne niepokoje legły u podstaw jej powstania; zagrożenie przez Polaków, husytów i Turków dały jej moc prawną.(?) Kto o prawo obywatelskie miasta poprosił, musiał się zobowiązać do trzymania w gotowości do jego obrony broni.

Ta jak cechom jako zbrojnym oddziałom powierzano do obrony określoną bramę lub odcinek muru, tak pojawiali się mieszczanie według cechów uporządkowani na zawodach strzeleckich. Gdy upowszechniło się wykorzystanie prochu, pojawiło się strzelanie do tarczy z broni palnej. Cesarz Rudolf II wydał w odpowiedzi na petycje o łaskawe pieniądze na święta strzeleckie śląskich miast zarządzenie, datowane w Pradze na 13 kwietnia 1605 r., w którym zostały przyznane: Bractwu Kurkowemu we Wrocławiu – 60-70 talarów, w Świdnicy – 20 do 25 talarów, w Jaworze i Bolkowie – 10 do 15 talarów z tą klauzulą, że: „wszystkie Bractwa Kurkowe, które posługują się kuszą, a nie strzelbą, nie mogą skorzystać z łaskawego prezentu cesarza, który uważa strzelanie z kuszy za nieużyteczne i tylko jako takie do rozrywki”.

Wprowadzenie stałej armii uczyniło później ten obyczaj wprawdzie zbędny, a królewskie strzelania zachowano tylko jeszcze jako narodową rozrywkę. Gdy Śląsk w 1740 r. przeszedł pod pruskie berło, przekazywano każdorazowemu mieszczańskiemu królowi strzeleckiemu „serwis wolności”, który tutaj w roku 1786 został ustalony na 3 talerze nagrody. W roku 1813 miały być utworzone bataliony mieszczan i zobowiązano każdego mieszczanina do składania przysięgi obywatelskiej w mundurze mieszczańskiego batalionu, Bractwa Kurkowe zostały oprócz tego zachowane jako należące do miejskich instytucji. Rok 1848 przyniósł krajowi dekret o utworzeniu straży mieszczańskiej, to prawo zostało jednak po krótkim czasie znowu uchylone. Co tyczy się królewskiego strzelania w naszym mieście, to miało być przed wojną trzydziestoletnią ostatnie strzelanie w 1617 r. odbyte, potem to mieszczańskie strzelanie było na długi czas przerwane.

W roku 1646, gdy Bolków był oblegany przez Szwedów, obronili miasto i zamek mieszczańscy strzelcy ze swoimi przyciągniętymi ptasimi armatami (także strzelby) zastępując miejsce ostrego strzelania i z garnizonem, 40 artylerzystów i 72 dragonów. Z 65 mieszczańskich strzelców poległo 42 mężczyzn. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej mieszczanie w roku 1651 te zazwyczaj w zielone świątki odbywające się mieszczańskie strzelanie zostało wznowione, podczas gdy Bractwo Kurkowe przedtem otrzymało od magistratu nowy porządek kurkowy, datowany na 20 maja 1651 r., który składał się z 33 artykułów. Miasto zostało przez wojnę trzydziestoletnią zrujnowane do tego stopnia, że z istniejących w 1617 r. 222 domów w 1669 było tylko jeszcze 71, pozostałe były całkowicie zdewastowane. Było tylko jeszcze 327 mieszkańców. W 1717 r. została urządzona przez Bractwo Kurkowe strzelnica z następującym zezwoleniem rady:

„Te przez króla strzeleckiego magistratowi wraz z osobami z rodziny i całemu bractwu do dawanego dłużnego ciastka i królewskiego jedzenia razem rocznie 40 talarów śląskich będą tak długo opłacane, aż koszty budowy całkowicie zostaną pokryte. Także magistrat rozważywszy, że strzelnica pozostaje wspólnemu miastu tylko, służbą sprzężajną i pieszą polecił przez miasto wykonać, także bractwu przez 2 lata jedno piwo do ważenia udzielić”.

Strzelnica miała zawierać 3 barbakany (?), jeden dla magistratu, jeden dla oficerów i jeden na winiarnię. Pod tym 24 lipca 1789 zostały złagodzone przez radę, ławników i reprezentantów gminy w obecności miejskich oficerów różne sprawy sporne, które pomiędzy komuną i Bractwem Kurkowym o to od dawien dawna kombinowane tak zwane strzelanie mężczyzn i strzelanie królewskie wybuchało, i jakiś regulamin (przepis wykonawczy) był odrzucany, po czym mieszczanie i strzelcy tworzyli wyjątkową kompanię.

W roku 1801 r. wnioskowali deputowani mieszczanie, ażeby strzelanie było utrzymane, ta znajdującą się w złym stanie strzelnicę – która była budowlą drewnianą – odbudować. Gdy w owym czasie Bractwo było w sile 6 – 8 mężczyzn, zadeklarował (wyjaśnił) jego przewodniczący o nazwisku Feist 3 lipca 1801 r., że odstępuje strzelnicę mieszczaństwu. Ale 10 lipca 1801 r. zgłosił się kupiec Steige jako nowy przewodniczący strzelców w magistracie z roszczeniem do strzelnicy jako własności Bractwa Kurkowego i obiecał ją zbudować, potem ta sprawa została polubownie zakończona, bowiem mieszczanie zrzekli się wszelkich pretensji do strzelnicy.

W roku 1802 znowu powstały spory pomiędzy mieszczanami i strzelcami, wobec czego uchwalono, że męskie i mieszczańskie strzelanie i zawody strzelców ma być w przyszłości każdorazowo odbywane oddzielne. 17 maja 1803 został uchwalony nowy regulamin. Bractwo kurkowe rozpoczęło w 1823 r. budowę nowej strzelnicy, ale budowo nie została doprowadzona do końca. Nie udzielono zezwolenia na wyszynk. Kupiec Steige zażądał od miasta zwrotu poniesionych kosztów w wysokości 992 talarów za materiał. Gmina miejska nie przystała na to. W międzyczasie zmarł przewodniczący Steige i miasto ze spadkobiercami Steigego zawarło układ i zapłaciło 400 talarów. Strzelnica została ukończona w 1824 r. i w kolejnym roku poświęcona. Został wydany inny regulamin i na jego podstawie zostali powołani najmłodsi mieszkańcy do wymarszu i wmaszerowania. Ta instytucja istniała do 1853. Potem zostało określone, że udział każdego mieszczanina pozostawia się jego wolnej decyzji. Wokół mieszczańskiego strzelania zasłużył się prałat Fritsch z Krzeszowa, który podarował 3 maja 1730 r. srebrny puchar (kielich). Senator Schmid ufundował w 1828 r. malowane szkło (szklanki), kapitan Wilhelm Wuthe podarował w 1856 r. 50 talarów w gotówce. Z 4 mieszczańskich chorągwi niech będzie tutaj najstarsza wspomniana, która została ufundowana w 1662 r. Znajduje się ona w Muzeum Regionalnym. W 1862 r. została zorganizowana podczas królewskiego strzelania specjalna jubileuszowa uroczystość, podczas której burmistrz Schöps wygłosił mowę i ta wówczas już przez ząb czasu nadgryziona chorągiew została ozdobiona wstęgą sztandarową. W 1912 r. znowu uroczyście obchodzono 250 rocznicę sztandaru, któremu dodano drugą wstęgę. W 1846 r. na placu strzeleckim wybudowano mur strzelecki i nową wiatę celowniczą.

Burmistrz Schnieber podarował w 1786 r. dla das Pacem duży (2 łuty), i mały (5/8 łuta), srebrny hołdownicze medale i ten sam dal je także do pozłocenia Medale dla (za) das Pacem były wcześniej mocowane tylko na jedwabnych wstęgach. Kapitan Wuthe podarował w 1850 r. srebrny łańcuch, a dr Kiersch jako wicekról szklany puchar. Łańcuch wicekróla został ufundowany przez to, że 27 tutejszych mieszczan ufundowało po jednej pamiątkowej monecie. Mieszczańskimi królami strzelania w poprzednim stuleciu byli w 1818 r. kowal Vogel, 1822 stolarz Erler, 1823 kupiec Jentsch, 1824 1(Pffeferküchler) Habel, 1925 ślusarz Schönfeld, 1826 sukiennik Burkhardt, 1827 stolarz Kiesling, 1828 sukiennik Graβe, 1830 (Pffeferküchler) Habel, 1833 kominiarz Concha, 1834 kupiec Schmidt, 1836 sukiennik Zehge, 1839 siodlarz Zimmermann, 1844 kapitan Wuthe, 1852 kupiec Güttich, 1853 blacharz Ernst Fröhlich, 1854 stolarz Schmager, 1856 blacharz Wilhelm Fröhlich, 1862 powroźnik Meyer, 1863 cukiernik Lehmberg, 1873 Ackerbürger Scharf, 1874 zegarmistrz Bormann, 1875 bednarz Hruby, 1876 krawiec Born.

Od założenia teraz istniejącego Bractwa Kurkowego aż do najnowszych czasów. Zainteresowanie tą długowieczną instytucją Bractwa Kurkowego znowu się ożywiło. 7 marca 1884 spotkała się duża liczba mieszczan i założyła bądź odnowiła Bractwo. Zostało ono umocowane statutem z 2 kwietnia. pierwotne określenie mieszczańskiego strzelania, tak pozostało ono jednak ciągle dużego znaczenia, mając starą elitę w mieszczństwie, która postawiła sobie za cel ćwiczenia w broni strzelniczej, budzenie odważnej (męskiej) postawy, pielęgnowanie koleżeńskiej zgody, ale prezentowanie się także w usłużnej (przyjemnej) formie umundurowani jako zdolni do obrony członkowie Bractwa Kurkowego miasta. Z pośród założycieli bractwa niech będą wzmiankowani: Wilhelm Plätschke, Oskar Noske, Louis Leichardt, Josef Schöpe, Max Seidel, Hugo Weise i Rother. Ze współzałożycieli żyją jeszcze Barbier Nentwig, fotograf Christian Riediger, kupiec Julius Hamann i wcześniejszy oberżysta Oskar Rolke. Zdjęcie członków – założycieli znajduje się jeszcze w rękach bractwa. W 1885 r. został założony Związek Strzelecki „Bolko”. Pierwsze strzelanie w związku odbyło się w Bolkowie w 1889 r. W kolejnych latach odbywały się znowu królewskie strzelania. Szczególne zainteresowanie okazywali następujący bracia kurkowi: 1885 właściciel karczmy „Brückenkretscham” Rolke srebrną gwiazdę królewską, 1887 zdun Rother łańcuch marszałkowski, 1889 rentier Bruno Rudolf królewski album, 1886 strzelcy – kobiety znaczną składkę na sztandar. Strzelcy Mertsch i Max Seidel ufundowali dwa medale przechodnie. Gorliwy mecenas sprawy strzeleckiej, właściciel poczty Plätschke, umierając zbyt wcześnie, opuścił szeregi Bractwa Kurkowego w 1891 r.

Budowa połączenia kolejowego Bolków – Marciszów przesądziła o dalszym istnieniu strzelnicy, gdyż tory przecinały parcelę, na której była ona ulokowana. W celu wybudowania nowej strzelnicy SG zakupiło za 1 500 mk część parceli Vogela, a pracę nad budową powierzono cieśli Riedlemu za całkiem pokaźnym wynagrodzeniem 1800 mk. Za wykonaniem nowej strzelnicy szczególnie starał się właściciel ogrodnictwa Katzke. On spowodował, że gmina miejska ufundowała okna do hali strzeleckiej, posadziła bezpłatnie drzewa wokół stanowisk strzeleckich a także rząd jesionów przy drodze prowadzącej do strzelnicy. Inni bracia kurkowi służyli siłą roboczą i wnosili datki pieniężne na budowę. 19 sierpnia 1900 r. poświęcono przy udziale Związku „Bolko” stanowiska strzeleckie. Wszyscy, którzy to piękne miejsce przed starą strzelnicą z dużymi rzucającymi cień lipami znali, jeszcze dziś żałują, że to piękne miejsce musiało zniknąć. Zdjęcie strzelnicy znajduje się w Muzeum Regionalnym.

Od 13 do 15 czerwca 1909 r. obchodziło bractwo swoje 25 lecie istnienia, połączone z historycznym pochodem, ludowym festynem i festynem dla dzieci. Ze strony mieszczaństwa zostały ufundowane różne podarunki w dużej liczbie i nagrody honorowe. Miejsce uroczystości znajdowało się w ogrodzie Brückenkretscham i na terenie z tyłu za nim. Od roku powstania bolkowskiego SG do 1925 r. Königswürde dostępowali: zdun Rother – 1884 (wicekról – białoskórnik Raupach ), właściciel zajazdu Rolke – 1885(wicekról – zdun Rother), kupiec winny Zölffel – 1886(wicekról – właściciel poczty Plätschke), miejski piwowar Ludwig – 1887(wicekról – zdun Rother), tokarz Linhardt – 1888(wicekról – piekarz Feige), kupiec Berkowitz – 1889(wicekról – właściciel zajazdu Rolke), zdun Rother – 1890(wicekról – kupiec J. Hamann), maszynista Hoffmeister – 1891(wicekról – rzeźnik Holzbecher), artysta ogrodnik Katzke – 1892(wicekról – handlarz zbożem Chr. Riediger), fotograf Riediger – 1893, kapelusznik Bauer – 1894(wicekról – właściciel drukarni Keuchel), piekarz Vogt – 1895(wicekról – Josef Czerwonka), maszynista Hoffmeister – 1896, kapelusznik Bauer – 1902(wicekról – prezes banku Stephan), konstruktor maszyn Rudoph – 1903(wicekról – cieśla Riedel), ślusarz Leuchtmann – 1905(wicekról –Bruno Raupach), piekarz Brendel – 1907(wicekról – artysta ogrodnik Katzke), sekretarz pocztowy Krappe – 1909, kupiec Ed.Stiller – 1911, fotograf Pusch – 1912, właściciel drukarni Mosig – 1913, handlarz bydłem Szczygielski – 1914, Mosig – 1920, murarz Herold – 1921, właściciel fabryki skóry Windelen – 1922, właściciel tartaku Pietrusky – 1923, właściciel hotelu Schneider – 1924, jubiler K. Groβ.

Bractwo Kurkowe (Schützengilde)

W 1924 r. bolkowskie Schützengilde obchodziło swoje 38. święto istnienia [1]. Było ono bezpośrednim kontynuatorem działającego do 1876 r. w Bolkowie Schützenbruderschaftu i funkcjonowało na trochę odmiennych podstawach. Choć ciągle duże znaczenie przywiązywano do ćwiczeń z bronią strzelecką, SG stawiało sobie także za cel budzenie odważnej postawy obywatelskiej, dbałość o jedność koleżeńską oraz utrzymywanie gotowości do obrony miasta. Spośród założycieli w 1926 r. żyli jeszcze : Barbier Nentwig, fotograf Christian Riediger, kupiec Julius Hamann i karczmarz Oskar Rolke [2].

Budowa połączenia kolejowego Bolków – Marciszów przesądziła o dalszym istnieniu strzelnicy, gdyż tory przecinały parcelę, na której była ona ulokowana. W celu wybudowania nowej strzelnicy SG zakupiło za 1 500 mk część parceli Vogela, a pracę nad budową powierzono cieśli Riedelemu za całkiem pokaźnym wynagrodzeniem 1800 mk. Strzelnica mieściła się w zamkniętej hali, wyposażonej w ufundowane przez miasto okna. Wokół niej i wzdłuż prowadzącej do niej drogi posadzono jesiony. 19 sierpnia 1900 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie obiektu z udziałem delegacji bractw zrzeszonych w Bolkoschützenbundzie [3]. W 1926 r. strzelnicę znacznie unowocześniono poprzez zamontowanie świetlnych urządzeń sygnalizacyjnych [4]. SG odpłatnie udostępniało swoich stanowisk strzeleckich amatorom polowania [5].

Przewodniczący Bractwa, Fritz Pusch, przekazał swoją funkcję Erichowi Heroldowi, którego swoim nowym przewodniczącym wybrało zgromadzenie generalne SG w 1925 r. W tym samym roku do pełnienia pozostałych funkcji w zarządzie wybrano : Arnolda Mosiga – wiceprzewodniczącym, Paula Volkmanna – sekretarzem, kupca Joecke – wicesekretarzem, Arlta – kasjerem, kolejarza Schöbela – mistrzem strzeleckim, Psyka – nosicielem sztandaru wraz z towarzyszącymi mu Rohrem i Sittlerem [6]. W następnym roku na stanowisko przewodniczącego powrócił Pusch, a prowadzenie kroniki SG powierzono Goretzkiemu. Na mocy nowego statutu opracowanego przez Hübnera, Mosiga i Schneidera, który został przyjęty na tym samym zebraniu, na stanowiska honorowych doradców Bractwa zamianowano Schabona i Waβnera [7]. Tego ostatniego miesiąc później musiał zastąpić Ferdinand Müller [8]. W latach 1929 – 33, nieprzerwanie funkcję przewodniczącego pełnił Florentin Hübner, a na stanowisku wiceprzewodniczącego wspierał go Mosig [9]. W 1930 r. nastąpiło przesunięcie na stanowisku sekretarza. W miejsce Volkmanna wybrano Westphala, pozostawiając tego pierwszego na stanowisku zastępcy sekretarza [10]. Od 1930 r. utworzono w zarządzie funkcję opiekuna sprzętu. Do jej pełnienia powołano zegarmistrza Groβa [11]. Niemal rewelacyjne zmiany w zarządzie SG nastąpiły w 1933 r., gdyż w jego obsadzie znaleźli się ludzie, którzy powierzone im funkcje pełnili po raz pierwszy. Na czele Bractwa stanął Josef Feicke, protokolantem został Rohde, prowadzenie kasy złożono na ręce Raupacha, mistrzem strzeleckim zamianowano Schöbela, a konserwacją sprzętu zajmował się Kretschmar [12].

Każdy rok działalności SG rozpoczynał się od zebrania ogólnego wszystkich członków. Kolejne rocznice powstania obchodzono w formie „balu strzeleckiego” przy „długim stole” [13]. Sezon strzelecki rozpoczynał na początku maja tzw. „Schützenwoche” [14]. Jego zakończenie miało miejsce w październiku, z tym że do rywalizacji przystępowali także przedstawiciele drobnej wytwórczości [15]. Ćwiczenia w strzelaniu odbywały się w każdą środę oraz także raz w miesiącu w niedzielę. Największą imprezą strzelecką sezonu w mieście było Königsschieβen, które odbywało się w 2 i 3 dzień Zielonych Świątek. Pierwszy dzień zawodów rozpoczynał się pobudką pod oknami zwycięzców z poprzedniego roku. Zaraz po południu odbywała się parada Bractwa ulicami Bolkowa na plac świąteczny przy Brückenkretscham. Do udziału w paradzie zapraszano członków Magistratu oraz delegacje lokalnych towarzystw sportowych i kulturalnych [16]. Na placu świątecznym, gdzie pochód się rozwiązywał, ustawione były karuzele i huśtawki. Dla publiczności przygotowywano kramiki z ciepłymi daniami i słodyczami. W tle całej imprezy przygrywała wesoła muzyka orkiestralna. Stamtąd po pewnym czasie wszyscy udawali się na strzelnicę, gdzie odbywało się strzelanie na wszystkich stanowiskach. Najbardziej prestiżową konkurencją było strzelanie do tarczy królewskiej. Poza tym organizowano konkursy na tarczy z nagrodami i na tzw. tarczy mieszczańskiej. Wieczorem następnego dnia zawody dobiegały do końca. Ogłoszenie wyników odbywało się najczęściej w dużej sali Hotelu Deutsches Haus. Zwycięzcy na Königsscheibe, oprócz nagród, otrzymywali zaszczytne tytuły Königa, Nebenköniga i Marschalla [17]. W 1924 r. godności strzeleckie zdobywali kolejno : Schneider, Schicketanz i Psyk. Ten pierwszy otrzymał także łańcuch królewski ufundowany przez Mosiga. Nowego króla prowadzono przez miasto na czele pochodu w asyscie dwóch heroldów odzianych w staroniemieckie stroje. Wieczorem odbywał się „bal królewski”, podczas którego wręczano nagrody zwycięzcom w pozostałych konkurencjach [18]. W 1925 r. Königswürderträgerem został Groβ, Nebenkönigem został nauczyciel Krause a godność marszałka przypadła Hübnerowi [19]. W 1926 r. , podczas inauguracji sezonu strzeleckiego w Bolkowie odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci poległych w I wojnie światowej członków SG [20]. W Königsschieβen najlepsze rezultaty uzyskali kolejno : Goretzki, Lausmann i Richard Worbs [21]. W 1929 r. najlepszy strzał na Königsscheibe oddał Horstmann, wywalczając tym samym Königswürde. Nebenkönigswürde otrzymał Herrmann, natomiast godność marszałka przypadła Letzelowi [22]. W następnym roku tytuły rozdano pomiędzy dentystę Kretschmara, Letzela i Fösta. Ten pierwszy otrzymał dodatkowo złoty zegarek [23].

SG było członkiem Bolkoschützenbundu, który został założony w 1885 r. [24]. Do tego związku należały jeszcze Bractwa Kurkowe z Jawora, Strzegomia i Dobromierza. Bolkoschützenbund był z kolei członkiem Deutscher Schützenbundu. Wewnątrz tego pierwszego odbywały się corocznie zawody strzeleckie, tzw. Bolkoschieβen [25]. W zawodach tych wyróżniali się i zdobywali najwyższe godności także bolkowianie. W 1925 r. na Bolkoscheibe wyróżnił się Schöbel [26]. W 1927 r. Bolkobundesschieβen odbywało się od 26 do 28 czerwca. Ostateczny wynik tego strzelania był bardzo udany dla bolkowskiego SG, gdyż Bundessschützenkönigem został Schneider [27]. W 1929 r. w tych samych zawodach w Jaworze podobny sukces odniósł Westphal zdobywając godność 1. Rittera [28]. 34 edycja zawodów strzeleckich o Bolkoschützenwürde odbywała się w połączeniu z Königsschieβen bolkowskiego Bractwa w Bolkowie, przy czym pierwszą godność wywalczył cukiernik Förster, drugą zaś także bolkowianin, Wilhelm Müller [29]. Członkowie bolkowskiego SG uczestniczyli również w Provinzial – Bundesschieβen. Podczas zawodów takiej rangi, które odbyły się w 1925 r. w Strzegomiu, 10.miejsce w strzelaniu do Bundes – Festscheibe „Heimat” zajął Theodor Psyk. Na tej samej tarczy 122. pozycję zajął Florentin Hübner. Na Festscheibe nagrody zdobywali również Paul Volkmann i Hermann Goretzki [30]. W 1929 r. program zawodów strzeleckich w Bolkowie został wyjątkowo wzbogacony o jeszcze jedną imprezę, w której uczestniczyły bractwa Bolkobundu. Pod okiem obserwatora ze Schlesischer Schützenbundu, Steinera z Głogowa, rywalizowano o godność drużynowego mistrza Bolkogau, którą wywalczyli strzelcy z Jawora [31].

Choć jeszcze w 1933 r. bolkowskie Bractwo zostało poserzone o Jungschützenabteilung [32], rok 1934 ze swoim ujednoliceniem położył kres jego istnieniu, ale nie przesądził o jego podstawowej działalności – strzelaniu, które w dalszym ciągu odbywało się w ramach przyjacielskiej rywalizacji z członkami zaprzyjaźnionych bractw z Jawora, Strzegomia, Świerzawy i Dobromierza [33].

[1] Fumfahr G., Halbjahrschronik, (w:)BHB, 1934, nr 25, s. 732; Bractwo Kurkowe „Bolko” powstało około 1886 r.
[2] Bolkowskie Schützengilde zostało założone, wzgl. odnowione 7 marca 1884 r. Statut uchwalono w miesiąc później, 2 kwietnia. Wśród założycieli znaleźli się m. in.: Wilhelm Plätschke, Oskar Noske, Louis Leichardt, Josef Schöpe, Max Seidel, Hugo Weise i Rother – AfBuU, 1926, nr 61, s.9.
[3] Ibidem.
[4] Prace murarskie wykonał Herold a urządzenia sygnalizacyjne wykonał Letzel – AfBuU, 1926, nr 50, s.2.
[5] AfBuU, 1929, nr 76, s. 2.
[6] AfBuU,1925, nr 14, s.2; Na tym samym zebraniu nastąpiło przyjęcie nowych członków: majora Kleinera, Helmuta Kleinera, rzeźnika Hildebranda, sekretarza sądowego Pohla i Geβlera.
[7] AfBuU, 1926, nr 30, s.2; Temu zebraniu nadano nadzwyczajny charakter. Być może ze względu na głosowanie nad nowym statutem?
[8] AfBuU, 1926, nr 50, s.2.
[9] W 1928 r. funkcję sekretarza pełnił Volkmann, kasę trzymał Goretzki i Schöbel a komisję rewizyjną tworzyli Wilhelm Müller i Horstmann. Wszyscy otrzymali ponownie mandat do sprawowania tych funkcji w 1929 r. – AfBuU, 1929, nr 47, s.2.
[10] W 1930 r. kasę trzymali Wilhelm Müller i Goretzki. Mistrzami strzeleckimi byli Schöbel i Raupach. Poczet sztandarowy składał się z Psyka, Herolda i karczmarza Wiedemanna – AfBuU, 1930, nr 52, s.2.
[11] Ibidem.
[12] AfBuU, 1933, nr 51, s.3; Wcześniejszego przewodniczącego,Puscha, zamianowano honorowym przewodniczącym SG. Do niego należało ogłaszanie wyborów nowego zarządu.
[13] W 1930 r., ze względu na zły stan rachunków Bractwa, zrezygnowano z poczęstunku. Ograniczono się tylko do balu – AfBuU, 1930, nr 15, s.2.
[14] W 1930 r. inauguracja sezonu strzeleckiego nastąpiła 12 maja. W uroczystości uczestniczyło także kilku strzelców ze Strzegomia. Nagrody wywalczyli: Psyk, Groβ, Hübner, Westphal, Raupach – AfBuU, 1930, nr 57, s.2.
[15] W 1929 r. strzelanie zakończyło się w dniach 13 i 16 października. Specjalnie na tę okazję wybite „Zeppelinmedaillen” zdobyli: brązowy na własność – Föst, srebrny przechodni – Schöbel. Po zawodach przewodniczący Hübner przekazał Puschowi i Scholzowi Szpilki Jubileuszowe od Deutscher Schützenbundu, z okazji ich 25-lecia przynależności do SG. Natomiast Otto Fröhlicha ze względu na długoletnie członkostwo zwolniono ze składek AfBuU, 1929, nr 123 i 125, s.2;W 1930 r. zakończenie sezonu strzeleckiego odbyło się 8 i 12 października. Wśród nagród były dwa oznaczenia strzeleckie, dwie nagrody honorowe i dwie nagrody rzeczowe w postaci srebrnych łyżeczek. Na tarczy z nagrodami sukcesem mogli się pochwalić: 1.Wiedemann, 2.Westphal, 3.Horstmann, 4.Schöbel, 5.Förster, 6.Pusch, 7.Volkmann, 8.Hübner, 9.Groβ, 10.Raupach, 11.Föst, 12.Kretschmar, 13. Letzel. Na tarczy orderowej natomiast zwyciężyli: 1.Hübner, 2.Westphal – AfBuU, 1930, nr 122, s.2.
[16] W 1929 r. w pochodzie SG przez miasto towarzyszyła delegacja Kriegerverein, MTV, Radfahrerverein „Wanderlust” i Männergesang Verein „Bolko” – AfBuU, nr 69, s.2.
[17] Od roku powstania bolkowskiego SG do 1923 r. Königswürde dostępowali: Rother – 1884, Rolke – 1885, Zölffel – 1886, Ludwig – 1887, Linhardt – 1888, Berkowitz – 1889, Rother – 1890, Hoffmeister – 1891, Katzke – 1892, Niediger – 1893, Bauer – 1894, Vogt – 1895, Hoffmeister – 1896, Bauer – 1902, Rudoph – 1903, Leuchtmann – 1905, Brendel – 1907, Krappe – 1909, Ed.Stiller – 1911, Pusch – 1912, Mosig – 1913, Szczygielski – 1914, Mosig – 1920, Herold – 1921, Windelen – 1922, Pietrusky – 1923 – AfBuU, 1926, nr 61, s.9.
[18] W konkursie z nagrodami zwycięzcami zostali: Arlt, który otrzymał odznaczenie ufundowane przez Psyka; Goretzki, który otrzymał medal ufundowany przez Beichela; Volkmann otrzymał nagrodę ufundowaną przez Goretzkiego; Schöbel – nagrodę ufundowaną przez Nentwicha. W konkursie na tarczy mieszczańskiej zwyciężyli: 1.Tauber, 2.Sieber, 3.Weber (junior), 4.Ochsenbein, 5.Kunisch, 6.Arnold, 7.Krappe (junior), 8.Schroeter Fritz, 9.Kollar, 10.panna Schabon. 32 nagrody strzeleckie otrzymali: Hänsch, Stiller, Joecke, Schöbel, Goretzki, Weber, Psyk, Seichter, Lausmann, Volkmann, Mosig, König, Hübner, Pusch, Richard Scholz, Raupach, Waβner, Beichel, Groβ, Blum, Schneider, Schabon, Feicke, Müller, Krause, Herold, Westphal, Schicketanz, Letzel, Brückner, Rohr i Arlt. W zawodach wzięło udział około 50 osób – AfBuU, 1924, nr 70, s.2.
[19] Obchody święta strzeleckiego miały przebieg podobny do tych z poprzedniego roku. Na tarczy z nagrodami zwycięzcami zostali: 1.Volkmann, 2.Psyk, 3.Raupach, 4.Schneider, 5.Herold, 6.Westphal, 7.Pusch, 8.Lympius, 9.Krause, 10.Groβ, 11.Schabon, 12.Lausmann, 13.Hübner, 14.Herrmann, 15.Mosig, 16.Goretzki, 17.Stiller, 18. Feicke, 19.Worbs, 20.Schöbel, 21.Joecke, 22.Seichter, 23.Arlt, 24.Rohr, 25.Wilczek, 26.Szczygielski, 27.Beichel, 28.Hänsch, 29.Letzel, 30.Nentwich, 31.Wilhelm Müller, 32.Blum, 33.Schicketanz, 34.Hans Bretschneider, 35.Wagner, 36.Weber, 37.Salomon, 38.Richard Scholz, 39.Frank, 40.Waβner, 41.Kühnöhl,42.Geβler, 43.König. Na tarczy orderowej zwyciężyli: 1.Lausmann, 2.Raupach, 3.Volkmann, 4.Hübner, 5.Psyk. Na tarczy mieszczańskiej nagrody otrzymali: pani Horstmann, Neugebauer, Holdt, Pohl, Gude, Weber, panna Scholz, Kunisch, Zirschmar, pani Herold, Krappe, Hansel – AfBuU, 1925, nr 66, s.2.
[20] Fundatorem tej tablicy był właściciel tartaku, Pietrusky. Poległymi w czasie I wojny światowej byli natomiast: Mende, Gabriel i Weberschock – AfBuU, 1926, nr 50 i 52, s.2.
[21] Na tarczy z nagrodami zwyciężyli: stolarz Saloman, Volkmann, Groβ, Mosig, Westphal, Psyk, Hübner, Pusch, Worbs, Schöbel, Goretzki, Krause, Weber, Herrmann, Schicketanz, Raupach, Hänsch, Letzel, Lauβmann, Stiller, Nentwich, Rohr, Schneider, Szczygielski, Arlt, Schabon, Horstmann, Bretschneider, König. Na tarczy orderowej nagrody zdobyli: Schöbel, Letzel, Psyk, Hübner, Westphal, Nentwich, Volkmann, W.Müller. Na tarczy mieszczańskiej zwyciężali: Neugebauer, Fiedler, pani Raupach, Weber jun., Göthert jun., major Zeschmar, Werner Mosig, Tschirner, nauczyciel Schmidt – AfBuU, 1926, nr 62, s.2.
[22] Na tarczy orderowej zwyciężali: 1.Mosig, 2.Herrmann, 3.Psyk. Na tarczy z nagrodami najlepszym strzelaniem popisali się: 1.Herold, 2.Horstmann, 3.Förster, 4.Herrmann, 5.Weber, 6.Volkmann, 7.Hübner, 8.Schöbel, 9.Westphal, 10.Mosig. Na obu tarczach mieszczańskich rywalizowali: Richter, pani Herold, nauczyciel Heider, posiadacz auta Wolfram, Rösner, Sieber, Fiedler, Regber, fotograf Fritz Schroeter, Kretschmar – AfBuU, 1929, nr 70, s.2.
[23] Ordery strzeleckie otrzymali: Psyk, Herold, Westpha. Na tarczy z nagrodami zpowodzeniem walczyli: Westphal, Psyk, Kretschmar, Herold, Volkmann, Förster, Raupach, Groβ, Schöbel, Mosig, Hübner, Herrmann, W.Müller,Horstmann, Wiedemann, Goretzki – AfBuU, 1930, nr 72, s.2.
[24] AfBuU,1926, nr 61, s.9.
[25] W Bolkoschieβen zdobywało się godności Bolkobundesköniga, 1.Rittera i 2.Rittera – AfBuU, 1925, nr 93, s.2.
[26] AfBuU, 1925, nr 93, s.2: W 28.Bolkobundesschützen Bolkokönigem został Seiffert ze Strzegomia, który otrzymał jeszcze nagrodę przechodnią Bolkobundu.
[27] Jahreschronik 1926/27, BHB, 1927, nr 15, s. 458.
[28] W 32.edycji okręgowego strzelania Bolkokönigem został Hecht z Jawora – AfBuU, 1929, nr 78 i 79, s.2.
[29] Fumfahr G., Jahreschronik, (w:) BHB, 1932, nr 21, s. 613.
[30] AfBuU, 1925, nr 84, s.2.
[31] SG z Bolkowa zdobyło tytuł wicemistrzowski, Na Preisscheibe nagrody wywalczyli: Kretschmar, Hübner, Westphal i Herold – AfBuU, 1929, nr 107, s.2.
[32] AfBuU, 1933, nr 51, s.3.
[33] BHB, 1934, nr 25, op. cit. s. 732.

Göthert O., Geschichte der Schützenbruderschaft in Bolkenhain,
(w:) Beilage zum „Anzeiger für Bolkenhain und Umgegend”, 1926, nr 61, s. 9.
Roman Sadowski